در زمینه نهاده های کشاورزی محصولات بسیاری وجود دارد که برای بهبود و تقویت گیاهان به هدف سوددهی بیشتر از برداشت محصولات استفاده میشوند.این محصولات مانند کودهای شیمیایی و یا آلی میتوانند برای تامین مواد غذایی گیاهان باشند؛ و یا میتوانند سم ها و آفتکش هایی باشند که برای دفع خطرات مختلف از جمله بیماری ها و آفت ها به کار میروند.یکی از نهاده های کشاورزی که بخصوص در گلخانه ها کاربرد بسیاری دارد، بستر های کشت هستند که به تازگی در میان افراد کشاورز، باغدار و یا کسانی که از گیاهان خانگی مراقبت میکنند معروف شده است.
یکی از معروف ترین بستر های کشت، پیت ماس و یا خزه تورب میباشد که استفاده بسیاری در ابعاد مختلف کشاورزی و نگهداری از گیاهان دارد.در این مقاله توضیح میدهیم که خاک پیت ماس چیست و چه کاربرد ها، مزایا و معایبی دارد. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
خاک پیت ماس چیست؟
خزه تورب یا همان پیت ماس، ماده آلی ای میباشد که طی گذشت چند هزار سال از تجزیه خزه ها و موجودات مرده موجود در باتلاق ها به وجود می آید.یعنی به عبارت دیگر، پیت ماس لاشه و مواد پس مانده از تجزیه خزه هایی بنام خزه پوده زار است که در زبان انگلیسی به عنوان خزه اسفاگنوم شناخته میشود.اسفاگنوم که یک گیاه ابتدایی میباشد، از طریق هاگ ها تولید مثل میکند چراکه دارای گل و یا بذر نیست.دلیل اینکه آن را خزه تورب مینامند این است که اکثرا در خاک هایی که دارای زغال سنگ نارس(تورب) میباشند رشد میکند.
خزه اسفاگنوم در محیطی که خنک و بسیار مرطوب باشد رشد میکند و وقتی که تجزیه شد، حجمی از پیت ماس از آن باقی میماند.تزجیه این گیاه بسیار طولانی بوده و پس از گذشت هزاران سال پبت ماس به وجود می آید.همین باعث شده که خاک پیت ماس ماده ای با ارزش اما غیر قابل تمدید باشد.سال هاست که تورب خشک شده به عنوان سوخت در بسیاری از جاهای جهان استفاده میشود و حدود ۹۰ سال است که این ماده با نام پیت ماس وارد صنعت کشاورزی شده و از آن به عنوان اصلح کننده خاک استفاده میشود.
باتلاق های زغال سنگ نارس یا تورب، بین ۲ تا ۳ درصد از سطح زمین را تشکیل میدهند.کشور روسیه بیشترین میزان این باتلاق ها را دارد و میزان خیلی زیادی از پیت ماسی که در سطح جهان فروخته میشود، از کانادا استخراج شده.با این وجود قوانین سختگیرانه ای وجود دارد که باعث میشود با وجود برداشت این ماده تجدید ناپذیر، کمترین آسیب به محیط زیست برسد.
این ماده به عنوان یک بستر کشت آلی انتخاب خوبی برای رشد گیاهان میباشد اما استفاده از آن به تنهایی پیشنهاد نمیشود و باید آن را با مواد آلی دیگر ترکیب کنید تا مواد مغذی مورد نیاز گیاهان نیز در دسترس باشند.این خزه ها در نیم کره شمالی زمین، در نواحی ای که سرمای شدیدی وجود دارد و گیاهانی که نسبتا بزرگ تر هستند، نمیتوانند به اندازه کافی رشد کنند، بیشتر دیده میشوند.
کاربرد پیت ماس
حال شاید از خود بپرسید که این ماده چه مصرفی دارد و کشاورزان، گلخانه داران و دوستداران گیاه به چه هدفی از پیت ماس استفاده میکنند.در این بخش تعدادی از کاربرد های پیت ماس را برای شما شرح میدهیم.
- یکی از فواید چشمگیر خاک پیت ماس این است که ساختار خاک را تا میزان قابل توجهی بهبود میبخشد.چراکه میزان مواد آلی موجود در پیت ماس بسیار زیاد بوده و وجود مقدار زیادی از این مواد میتواند کمک بسیاری به ساختار کلی خاک ها بکند.یک خاک با ساختار مناسب و خوب به رشد گیاهانی که در آن کاشته شده اند کمک بسیاری میکند و تبدیل به محل زندگی مناسبی برای انواع گیاهان میشود.
- با توجه به اینکه این ماده کمی خاصیت اسیدی نیز دارد، برای گیاهانی که در شرایط اسیدی رشد بهتری دارند بسیار مناسب میباشد.علاوه بر آن ظرفیت بافری خاک ها را افزایش میدهد و باعث میشود تا میزان شسته شدن کودهایی که بکار رفته است کمتر شود.این کاربرد و عملکرد کودها را بهینه سازی میکند و باعث میشود تا بهترین نتیجه ها را از مواد استفاده شده دریافت کنیم.
- یکی دیگر از کاربرد های بسیار مهم پیت ماس این است که تهویه هوا را در خاک ها بسیار بهتر میکند.با استفاده از این ماده ساختار خاک هایی که رسی هستن و تنفس و هوادهی آنها تا چندین برابر بهتر میشود.این ماده ماندگاری زیادی دارد و علاوه بر بهبود تهویه هوای خاک، از میزان فرسایش آن نیز کم میکند.
- پیت ماس میتواند آب به همراه مواد غذایی را تا چندین برابر وزن خود جذب کرده و نگهداری کند.این باعث میشود از نظر رطوبت کمبودی برای گیاه وجود نداشته باشد و با مرور زمان آب مورد نیاز گیاه تامین شود.به همین دلیل استفاده از خاک پیت ماس در خاک های ماسه ای و شنی نتایج بسیار مثبتی خواهد داشت.
- شاید از خود بپرسید تاثیر بیماری های گیاهی بر روی خاک پیت ماس چیست؟ این خزه ها هیچگونه علف هرز و یا ویژگی بیماری زایی نخواهند داشت.پیت ماس با محافظت از ریشه در برابر بیماری های گیاهی، محیطی پاکیزه برای رشد گیاهان و کشت محصولات به وجود می آورد.
ویژگی های منحصر به فرد و کاربرد های متعددی که پیت ماس دارد باعث شده تا کشاورزان، گلخانه داران و حتی باغداران به هنگام خرید کود کشاورزی، این محصول را نیز برای ترکیب با خاک های خود تهیه کنند.
مزایا و معایب خاک پیت ماس
حال که به شما گفتیم پیت ماس چیست و چگونه به دست می آید، شاید از خود بپرسید که مزایای استفاده از خاک پیت ماس چیست؟آیا استفاده از پیت ماس معایبی دارد؟ابتدا باید بدانید که هر ماده ای که برای تقویت خاک یا گیاهان بکار میرود علاوه بر مزایایی که دارند، میتوانند معایب یا نقاط ضعفی نیز داشته باشند.این باعث میشود تا انتخاب آنها برای یکسری از گیاهان آنچنان مناسب نباشد.
برای مثال با توجه به اینکه قبل تر گفتیم پیت ماس خاصیت اسیدی دارد، استفاده از آن برای گیاهانی که با شرایط اسیدی رشد خوبی ندارند تاثیرات مثبتی نخواهد داشت.در این بخش برای شما تعدادی از مزایا و معایب استفاده از خاک پیت ماس برای گیاهان را توضیح میدهیم.
مزایای پیت ماس
- افزایش مواد آلی خاک ها
- دارای کمی خاصیت اسیدی
- ماندگاری بالا به دلیل سرعت تجزیه کم
- جذب بسیار زیاد و مناسب آب و مواد غذایی و تامین آنها برای خاک و گیاه
- قابلیت استفاده به عنوان بستر کشت در گلخانه ها و گیاهان خانگی
- کمک به جذب اکسیژن و هوا به دلیل بهبود بافت خاک و تنظیم تهویه
- بدون عوامل بیماری زیا برای گیاهان کاشته شده
- بدون علف هرز
- مناسب برای محصولات ارگانیک
- مناسب برای کشت بدون کود
- وزن سبک نسبت به سایر بستر های کشت
- بهبود ساختار خاک و کاهش فرسایش آن با گذر زمان
- بسیار مناسب برای توت فرنگی
- مقاومت در برابر فشار های وارده
- پاکیزگی و فراهم کردن محیطی سالم برای رشد
معایب استفاده از خاک پیت ماس چیست؟
- یکی از معایب پیت ما این است که به وجود آمدن آن بسیار فرآیند طولانی ای دارد و به عبارت دیگر میتوان گفت هزاران سال زمان میبرد تا حجم یک بوته پیت ماس به دست بیاید.به همین دلیل میتوان گفت که با برداشت این گیاه تجدید ناپذیر آسیب هایی به محیط زیست وارد میشود.همچنین باید بدانیم که برداشت آن نسبتا کاری پرهزینه است به همین دلیل ممکن است خرید آن با توجه به قیمتی که دارد کمی سخت باشد.
- این محصول به دلیل اینکه در باتلاق هایی پر از آب و فاقد عناصر غذایی رشد میکند، از نظر ارزش غذایی برای گیاهان فایده ی چندانی ندارد، به همین دلیل اکثرا آن را به همراه مواد دیگر ترکیب کرده و آن را به عنوان بستر استفاده میکنند.
- خاک پیت ماس برای گیاهانی که در بستر قلیایی رشد بهتری دارند مناسب نمیباشد و حتی میتواند موجب توقف رشد آنها بشود.
- استفاده بیش از اندازه این محصول میتواند باعث شود جلبک های خاک رشد کرده و تهویه هوا را برای گیاه کختل کنند.علاوه بر آن استفاده بی رویه از پیت ماس ممکن است باعث خفگی و پوسیدگی ریشه گیاهان بشود.