تمامی گیاهان برای رشد و نمو مناسب ، سلامتی ، گلدهی و محصول دهی و به طور کلی زنده ماندن ، به عناصر مختلفی نیاز دارند .یکی از این عناصر که در دسته عناصر ماکرو قرار میگیرد ، عنصر فسفر میباشد . این عنصر نقش های بسیار مهمی در بهبود فعالیت های گیاهان اجرا میکند .بسیاری از کشاورزان برای تامین فسفر و تقویت گیاهان از کود فسفر بالا استفاده میکنند .
در مقاله امروز به معرفی کود فسفات ، نقش آن در کشاورزی و مزایای آن خواهیم پرداخت با ما همراه باشید .
فهرست مطالب
فسفر چیست ؟
عنصر فسفر (phosphorus) با نماد P داری عدد اتمی 15 میباشد . این عنصر به دلیل واکنش پذیری بالایی که دارد هیچوقت در زمین به شکل آزاد پیدا نمیشود و به شکل سفید ، قرمز و سیاه وجود دارد .
فسفات چیست ؟ همانطور که گفتیم این عنصر واکنش پذیری بالایی دارد به همین دلیل عنصر فسفر همیشه به شکل فسفات ظاهر میشود.
فسفر سفید در کارخانه و به شکل صنعتی تولید میشود . این ماده در تاریکی میتابد ، هنگام ترکیب با هوا به سرعت شعله ور میشود و سم بسیار خطرناکی است . اشکال قرمز و سیاه این عنصر نسبت به شکل سفید آن ، پایدار تر هستند و در زمینه های متفاوتی از کشاورزی و صنعت مورد استفاده قرار میگیرند .
فسفات در تولید کود های شیمیایی نیز کاربرد دارد .مدیریت و تامین فسفر کافی خاک ها در کشاورزی اهمیت بسیاری دارد و موجب افزایش بهره وری گیاهان میشود .
این عنصر ماده ای مغذی و بسیار ضروری برای تمامی گیاهان است . از این رو در کشاورزی کود فسفات مصرف بسیار زیادی دارد .
نقش فسفر در رشد گیاهان
عنصر فسفر یکی از ضرورت ها گیاهان برای حیات میباشد .
1- این ماده به ساخت اسید نوکلئیک ها مانند RNA و DNA کمک میکند . اسید نوکلئیک ها حامل تمامی اطلاعات ضروری برای رشد موجودات زنده هستند.(DNA کد های ژنتیکی برای ویژگی های ارثی و فرآیند های بیو شیمی در گیاهان فراهم میکند . RNA این اطلاعات را به پروتئین و آنزیم های مورد نیاز برای رشد تبدیل میکند . )
2- عنصر فسفر در تولید ATP (آدنوزین تری فسفات ) نقش کلیدی ای ایفا میکند که منبع اصلی انرژی در سلول ها میباشد . ATP ها از ابتدای رشد تا پایان بلوغ گیاهان وجود دارند زیرا برای پردازش تغذیه و متابولیسم های متفاوت ضروری هستند . تنظیم فعالیت های آنزیمی ، رشد و توسعه ، تامین انرژی و ترمیم بافت های گیاهی ، از فعالیت ها مولکول ATP که توسط فسفر تولید میشوند میباشند .
3- ضروری ترین و مهم ترین فعالیت حیاتی گیاهان فتوسنتز میباشد . در فرآیند فتوسنتز که در کلروپلاست های سلولی گیاه انجام میشود ، نور خورشید برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به اکسیژن و گلوکز استفاده میشود .
در تمام مراحل شکل گرفتن فرآیند فتوسنتز ، وجود مقدار کافی از عنصر فسفر بسیار ضروری میباشد .
4- وجود این عنصر برای سنتز غشا های سلولی در گیاه ضروری میباشد . تولید و سازمان دهی ترکیبات مختلف که برای حفظ ساختار غشا مفید هستند،سنتز غشا های سلولی نامیده میشود . غشا های سلولی به عنوان مرز بین سلول و محیط بیرونی عمل میکنند و نقش مهمی در کنترل ورود و خروج مواد ، ارتباط های سلولی و حفظ یکپارچگی ساختار سلولی دارند .
غشا های سلولی در سیگنال دهی و پاسخ به محرک های محیطی نیز نقش مهمی دارند .
5- عنصر فسفر در تولید ، رشد و توسعه ریشه گیاهان بسیار نقش مهمی ایفا میکند از این رو کشاورزان هنگام دوره اولیه گیاهان که ریشه دوانی اهمیت بسیاری دارد ، از کود فسفر استفاده میکنند .
6- فسفر به تولید ، تنظیم و انتقال هورمون های گیاهی که برای رشد و گلدهی گیاه به کار میروند ، کمک میکند و موجب افزایش تعداد و کیفیت بذر ها و گل ها میشود .
علائم کمبود فسفر در گیاه
همانطور که در بخش قبل بیان کردیم ، فسفات در سلامتی، رشد و بهبود عملکرد کلی گیاهان تاثیر بسزایی دارد . بدیهی است که در خاک هایی که دچار فقر و کمبود فسفر هستند ، گیاهان توانایی رشد مناسب نخواهند داشت . فقر فسفر میتواند به دلایل متفاوتی مانند آب شویی ، سرمای بیش از حد و یا اسیدی بودن خاک باشد . با وجود اینکه فقر فسفر خاک باید از طرف آزمایشگاه و بعد از آنالیز تایید شود ، این پدیده ویژگی های ظاهری خاصی نیز دارد که در ادامه ذکر خواهیم کرد .
- توقف یا کاهش چشمگیر رشد گیاهان
- کاهش میزان ریشه دوانی گیاه
- بنفش شدن برگ های گیاهان
- ترش بودن میوه ها
- نازک و کوچک شدن برگ ها
- دیررس شدن گل ها و کمبود جوانه
برای تصحیح این مشکلات که به دلیل خاک فقیر به وجود می آیند باید میزان PH خاک تنظیم شود ( ترجیحا 6 ) ، گیاهان در دمای مناسب باشند و رطوبت کافی وجود داشته باشد ، و از همه مهم تر ، از کود مناسب استفاده شود . استفاده از کود هایی مانند کود فسفر بالا 10-52-10و یا کود سوپر فسفات ساده میتوند تاثیرات بسیار مثبتی به وجود بیاورد .
مزایای فسفر برای گیاهان
همانطور که گفتیم ، فسفر یکی از عناصر ضروری برای رشد و توسعه گیاهان میباشد و نقش مهمی در فرایند های زیستی آنها ایفا میکند . این عنصر در زمینه تولید کردن و انتقال انرژی در سر تا سر گیاه بسیار موثر است که از طریق مولکول های ATP انجام میگیرد و برای تمام فعالیت های زیستی گیاهان لازم است .
فسفات در فرایند رشد و توسعه زیشه گیاهان نیز بسیار اهمیت دارد و موجب رشد سریع تر ریشه و قوی تر شدن آن میشود ؛ در نتیجه جذب آب و مواد مغذی مورد نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد ، برای گیاه بسیار آسان تر خواهد بود .
این عنصر در مراحل مختلف به تسریع رشد و توسعه گیاهان بسیار کمک میکند و کیفیت رشد در مراحل اولیه جوانه زنی و گلدهی را افزایش میدهد .
در صورت کمبود فسفر ، گیاهان دچار ضعف شده و به درستی رشد نخواهند کرد . همچنین ممکن است برگ ها دچار تغییر رنگ شوند و حتی کاهش شدید در بازدهی محصولات کشت شده بوجود آید .
با توجه به اینکه احتمال جذب ارگانیک فسفر در گیاه کم است و فسفر فقط به شکل محلول جذب گیاهان میشود ، کشاورزان و باغداران برای تامین نیاز گیاهان به این عنصر از کود های شیمیایی و اورگانیک که دارای فسفر بالایی هستند استفاده میکنند .
بهترین کود فسفر بالا باید با توجه به شرایط محیطی و محصولی که کشت میکنید انتخاب شود تا علاوه بر بهینه سازی و صرفه جویی در مصرف کود ، از استفاده بی رویه و بیش از حد جلوگیری شود؛از این رو بهتر است هنگام خرید کود کشاورزی برای مزارع یا باغ ها با یک کارشناس مشورت کنیم .
کود فسفات
در بخش های قبل گفتیم که فسفر عنصری بسیار مهم و حیاتی برای گیاهان میباشد و کمبود آن به میتواند موجب خسارت شود. حال باید راجع به کود فسفات ، انواع آن و ویژگی های آن در کشاورزی صحبت کنیم .
در گذشته کشاورزان از سنگ فسفات به طور مستقیم در خاک های کشاورزی استفاده میکردند ؛ اما این روش روشی پر هزینه و بسیار بود . امروزه برای تولید کود فسفر که در کشاورزی بکار میرود ، خاک فسفات را با اسید سولفوریک ترکیب میکنند تا انواع کود فسفر بالا به شکل محلول و قابل جذب برای گیاهان تولید شود و آماده برای خرید عمده کود کشاورزی توسط کشاورزان باشد .
انواع کود فسفر بالا
کود فسفر که سالانه میلیون ها تن در صنعت کشاورزی بکار میرود ، انواع مختلفی دارد که با توجه به گیاهان مورد نظر و شرایط مختلف ، بکار میروند .
هر نوع کود فسفر دارای ویژگی‌های خاصی است که به نیازهای گیاهان و شرایط خاک پاسخ میدهد . این کودها با توجه به نوع خاک ها، میزان pH و شرایط آب و هوایی انتخاب میشوند تا بهترین نتیجه را در بهینه‌سازی جذب فسفر توسط گیاهان داشته باشند. برخی از این کودها در خاک‌های قلیایی کارکرد بهتری دارند، در حالی که برخی دیگر برای استفاده در سیستم‌های آبیاری مدرن و کشاورزی پیشرفته مناسب‌تر هستند.
در ادامه به معرفی تعدادی از این کود ها خواهیم پرداخت .
مونو آمونیوم فسفات
این کود در میان کود های جامد بالاترین میزان فسفر را داراست و پروسه تولید ساده ای دارد .این کود به عنوان MAP نیز شناخته میشود و منبع غنی نیتروژن و فسفر میباشد . مونو آمونیوم فسفات برای محصولاتی مانند گوجه ، گندم ،سبزیجات ، ذرت ، سیب زمینی و انگور بسیار مناسب میباشد .این کود همچنین به دلیل قابلیت حل شدن سریع در آب و جذب بالا توسط گیاه، به‌ویژه در خاک‌هایی با pH نسبتاً پایین، بسیار مؤثر است.
استفاده از این کود به مقدار قابل توجهی باعث افزایش عملکرد محصول و مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی میشود.
سوپر فسفات ساده
سوپر فسفات ساده (SSP) یا سوپر فسفات یگانه ، یکی از محبوب ترین کود های فسفاته میباشد که عناصر گوگرد ، فسفر و کلسیم را دارا میباشد .
این کود کشاورزی برای محصولاتی ماننده دانه های روغنی به عنوان بهترین کود فسفر بالا شناخته میشود . این کود دارای درصدی از عناصر گوگرد و کلسیم نیز میباشد .
گوگرد موجود در این محصول به افزایش کیفیت محصولات کمک میکند و مقاومت گیاه در برابر آفت زدگی و بیماری های مختلف را افزایش میدهد . از طرف دیگر ، کلسیم موجود در این کود باعث تقویت شدن ساختار سلولی گیاه میشود و از مشکلات فیزیولوژیک مانند پوسیدگی انتهایی در میوه‌ها جلوگیری میکند. .
سوپر فسفات تریپل
سوپر فسفت تریپل (TSP) یا سه گانه ، به ویژه در خاک‌هایی با کمبود فسفر یا خاک‌های قلیایی مؤثر است و به بهبود بازدهی محصولات کمک میکند.
این کود شیمیایی برای محصولاتی مانند غلات و سبزیجات مناسب میباشد و حلالیت بالایی دارد .
پلی فسفات آمونیوم
این کود شیمیایی محصولی است که به شکل مایع عرضه میشود و برای افزایش بازدهی محصولات کشاورزی بسیار مناسب میباشد . این کود به دلیل خاصیت اسیدی که دارد ، به شکل مستقیم مورد استفاده قرار نمیگیرد . این کود نیز برای سبزیجات ، گیاهان زراعی ، گیاهان باغی و گلخانه ای مناسب میباشد .
کود کامل NPK 10-52-10
کود فسفر بالا 10-52-10 ، از دسته کود های کامل یا NPK میباشد . این کود دارای 10 درصد عنصر نیتروژن ، 52 درصد فسفر ، 10 درصد پتاسیم میباشد. این کود ها نیز محبوبیت زیادی در زمینه خرید عمده کود کشاورزی دارند . کود 10-52-10 علاوه بر فسفات زیادی که دارد ، دارای عناصر نیتروزن (ازت) و پتاسیم میباشد که به تسریع رشد گیاه ، بهبود اندازه ، رنگ و بو و طعم محصولات کمک بسیاری میکند و علاوه بر آن ، مقاومت گیاه را در برابر تنش های محیطی و انواع بیماری و آفت ها افزایش میدهد .
این کود ها که فسفر بالایی دارند ، در بازار خرید عمده کود کشاورزی به عنوان کود خاکستری نیز شناخته میشوند .
روش استفاده
از این کود های میتوان هم قبل از کاشت و هم هنگام کاشت بکار برد . قبل از کاشت هنگام شخم زدن و هنگام کاشت به صورت بذر پاشی . این کود ها معمولا در زمان کاشت به خاک اضافه میشوند بذر پاشی بر سطح خاک و یا تزریق در عمق ریشه گیاهان به کار میرود . این کود ها میتوانند به شکل محلول و از طریق آبیاری به گیاهان مورد استفاده قرار گیرند .
زمان مناسب برای مصرف کود فسفر
برای استفاده از این محصولات باید به زمان جذب گیاهان دقت داشته باشیم تا به بهینه ترین شکل ممکن از این کودها بهره ببریم . برای مثال اگر محصولات بهاره را مد نظر داشته باشیم ، فصل بهار زمان خوبی برای بکار بردن کود فسفر بالا میباشد . همچنین در فصل های پاییز و زمستان با توجه به میزان PH خاک میتوان از این محصولات استفاده کرد (ترجیحا 6 الی 7 ) . در مناطق سردسیری ، بکار بردن این کود ها در پایان زمستان و هنگام آغاز رشد گیاهان میتواند به جذب بهتر کمک کند . استفاده از کودهای فسفره به شکل مرحله‌ای و متناسب با نیاز گیاهان در طول فصل رشد، کارایی آنها را افزایش میدهد.
نکته مهمی که قبل از استفاده از کود فسفر باید مورد توجه قرار گیرد ، میزان PH خاک میباشد . اگر PH خاک از 8 بالاتر باشد و یا از 5 کمتر باشد ، دسترسی گیاهان به فسفر موجود در کود استفاده شده سخت تر خواهد شد .
همچنین دما و رطوبت نیز تاثیراتی روی عملکرد کود های فسفاته مانند کود سوپر فسفات ساده خواهند داشت . دمای پایین میتواند موجب اختلال در حل شدن و کاهش سرعت تجزیه شدن کود ها بشود که جذب فسفر توسط گیاه را سخت خواهد کرد . همچنین دمای بالا نیز میتواند موجب تبخیر کود حل شده بشود که در این صورت کود های استفاده شده هدر خواهند رفت .
رطوبت خاک نقش مهمی در حل شدن و انتقال کودهای فسفاته به ریشه‌ها دارد؛ رطوبت مناسب به جذب بهتر فسفر و کاهش احتمال شسته شدن آن کمک میکند . در نتیجه باید تعادل بین دما و رطوبت خاک حفظ شود تا عملکرد و تاثیر گذاری این کود ها مختل نشود .
ویژگی های کود فسفر
کود های فسفاته انواع مختلفی دارند و هرکدام از آنها ویژگی های متفاوتی دارند . در این قسمت ویژگی و خواص این کودها را برای شما شرح میدهیم .
- فسفر موجود در این کودها رشد ریشه گیاهان را تحریک میکند . در نتیجه ریشه سریع تر و قوی تر توسعه پیدا خواهد کرد و فرآیند جذب آب و مواد مغذی مورد نیاز گیاه ، با کیفیت بهتری اجرا میشود .
- بلوغ زودتر و یکنواخت محصولات کشاورزی در زمان مناسب
- باعث تثبیت بهتر نیتروژن در خاک ها
- بهبود فرآیند فتوسنتز و انتقال انرژی در گیاه
- موجب افزایش کیفیت و کمیت گل دهی و تولید بذر
- مقاومت گیاه در برابر بیماری های متفاوت به دلیل رشد درست و مناسب
- افزایش چشم گیر استحکام ساقه ها و شاخه ها
- بهبود کلی کیفیت محصولات برداشت شده
- افزایش تحمل گیاهان در شرایط محیطی سخت مانند خشکی و کمبود مواد مغذی
- بهبود ساختار خاک ها
- افزایش فعالیت مفید میکروبی
کود فسفر به دلیل داشت ویژگی های ذکر شده ، یکی از بیشترین انتخاب های کشاورزان و باغداران در زمینه خرید عمده کود شیمیایی کشاورزی میباشد و موجب افزایش کیفیت محصولات میشود .
کود فسفات برای چه گیاهانی مناسب است؟
استفاده از کود فسفات برای تمامی گیاهان مفید است ؛ اما برخی از گیاهان به دلیل وجود بعضی از ویژگی ها ، به شکل خاص به کود فسفر بالا نیاز دارند. برخی از گیاهان نیاز دارند که سیستم ریشه ای قوی تری نسبت به دیگر گیاهان داشته باشند و عملکرد دانه های خود را افزایش دهند . از جمله این گیاهان میتوان به گندم، جو، ذرت و برنج اشاره کرد . همچنین گل های آپارتمانی و سبزیجاتی مانند سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و هویج برای رشد و توسعه بهتر و محصولات با کیفیت تر ، منابع فسفر نیاز دارند .
درختان میوه مانند انگور ، سیب و مرکبات نیز برای بهبود تولید میوه و افزایش مقاومت در برابر بیماری ها از کود فسفر بالا بهره میبرند .
همچنین استفاده از این کود ها برای گیاهان زینتی و گلخانه‌ای مانند گل‌های زینتی و گیاهان گلخانه‌ای توصیه میشود چرا که موجب گلدهی بهتر و رشد سالم میشود .این کود با تقویت رشد ریشه‌ها و بهبود جذب آب و مواد مغذی، به گیاهان کمک میکند تا به‌طور کلی عملکرد بهتری داشته باشند و کیفیت محصول خود را افزایش دهند.
در کل استفاده این کود ها در خاک‌هایی که کمبود عنصر فسفر دارند، میتواند به رشد بهینه گیاهان و بهبود تولید محصول کمک کند چرا که این عنصر برای حیات تمامی گیاهان ضروری است .
برای خرید کود کشاورزی آنلاین ، به صفحه محصولات ما مراجعه بفرمایید .