بسیاری از کشاورزان هنگام خرید کود کشاورزی به کود نیتروژن بالا روی می آورند . اما به چه دلیل ؟
تمامی گیاهان برای رشد درست و کامل ، حفظ سلامتی و به وجود آوردن محصولات با کیفیت ، نیاز به عناصری ضروری و مغذی دارند که مواد مورد نیاز آنها را تامین کنند . یکی از این عناصر ضروری ، نیتروژن یا ازُت میباشد که کمک بسیاری به رشد گیاهان میکند و فرآیند های مختلف گیاهی را بهبود میبخشد .
در این مقاله به معرفی نیتروژن ، عملکرد ها و مزایای این عنصر ، علائم کمبود آن ، کود های نیتروژن و ویژگی های آنها خواهیم پرداخت .
فهرست مطالب
نیتروژن چیست ؟
نیتروژن ( nitrogen ) یا ازت یکی از عناصر موجود در جدول تناوبی میباشد که نماد شیمیایی آن N بوده و دارای عدد اتمی 7 میباشد . نیتروژن معمولا به شکل گاز بی رنگ و بی بو وجود دارد که 78 درصد از تمام جو زمین را در بر گرفته . این عنصر علاوه بر اینکه ماده ای ضروری برای تداوم حیات موجودات زنده از جمله گیاهان میباشد ، مصارف بسیار زیادی در صنایع مختلف مانند تولید کود دارد .
ویژگی های نیتروژن
- غیر قابل اشتعال
- بی رنگ و بی بو
- محلول در آب ( به مقدار کم)
- دارای چگالی کمتر از آب
عنصر نیتروژن همچنین به شکل مایع نیز وجود دارد که از طریق تقطیر جزء به جزء هوا به وجود می آید ، بسیار سرما زا میباشد و در تماس با بافت های زنده موجب یخ زدگی میشود. این عنصر نقش مهمی در فرآیند های بیوشیمیایی مانند تولید پروتئین دارد . از این ماده برای نگهداری و فریز کردن نمونه های بیولوژیکی در زمینه پزشکی استفاده میشود .
نقش نیتروژن در رشد گیاهان
یکی از دلایلی که کود نیتروژن تبدیل به یکی از پرمصرف ترین کود ها در زمینه کشاورزی و باغداری شده ، تاثیرات مثبتی میباشد که عنصر نیتروژن بر گیاهان میگذارد .
این عنصر کمک های متفاوتی به فرایند های مختلف گیاهی میکند که در ادامه تعدادی ازآنها را توصیف خواهیم کرد .
1- عنصر نیتروژن در تشکیل بخش هایی از جمله پروتئین ها ، نوکلئیک اسید ها ، پورفیرین ها ، آلکالوید ها و … نقش بسیار مهمی ایفا میکند . این عنصر در ساختار آمینو اسید ها کمک بسیاری میکند که سازنده پروتئین ها هستند و در رشد سلولی و فرایند های متابولیک تاثیرات بسیاری دارند . این عنصر در ترکیبات ATP نیز وجود دارد که مسئول تولید و پخش انرژی در بخش های مختلف گیاه ، برای واکنش های بیوشیمیایی در سلول ها هستند . این دسته از تاثیرات نیتروژن ، این عنصر را به یکی از ضروری ترین مواد مورد نیاز گیاه تبدیل کرده است .
2- وجود نیتروژن در گیاه موجب افزایش سرعت و بهبود کیفیت رشد میشود . این عنصر همچنین در فرایند هایی مانند گلدهی ، پنجه زنی نقش مهمی دارد و باعث بهبود تولید و توسعه برگ ها میشود . علاوه بر این ، نیتروژن باعث به وجود آمدن رنگ سبز در برگ ها و ساقه میشود . از این رو استفاده از کود هایی که دارای نیتروژن میباشند تاثیرات بسیار مثبتی بر فرایند کلی رشد گیاهان زراعی خواهد گذاشت .
3- عنصر نیتروژن در تشکیل کلروفیل نقش کلیدی و بسیار مهمی اجرا میکند . کلروفیل که در تمامی برگ ها و ساقه های گیاهان موجود است ، نقش فتوسنتز در گیاه را بر عهده دارد . از این رو نیتروژن اهمیت بسیاری در دریافت نور خورشید ، تبدیل آن به انرژی و زخیره کردن آن در گیاه دارد که عملکردی حیاتی برای تمامی گیاهان میباشد . انرژی تولید شده در این فرایند ، موادغذایی لازم برای رشد گیاه را فراهم خواهد کرد . این عنصر همچنین به ساخت آنزیم های حیاتی گیاه کمک میکند که موجب مقاومت گیاه در برابر تنش های محیطی میشود .
4- گیاهان برای گلدهی ، تولید میوه و جلوگیری از ریزش زودرس ، نیاز به عنصر نیتروژن دارند . همچنین این ماده محرک بسیار قوی برای رشد گیاهان میباشد و به کیفیت و سلامت رشد آنها کمک بسیاری میکند .
5- نیتروژن ترکیب ضروری و اولیه برای نولید پروتئین ها میباشد . این عنصر همچنین عامل اصلی ساختار های سلولی میباشد .
لازم به ذکر است که نیتروژنی که در جو زمین به شکل گاز وجود دارد ، برای موجودات زنده به شکل مستقیم در دسترس نیست . گیاهان نیتروژن مورد نیاز خود را از خاک به شکل نیترات دریافت میکنند . این عنصر از طریق فرآیند تثبیت به وسیله باکتری های موجود در خاک ها و یا استفاده از کود های نیتروژنه به گیاه میرسد .
علائم کمبود نیتروژن در گیاه
همانطور که در بخش های قبل اشاره کردیم ، عنصر ازت یکی از ضروری ترین و حیاتی ترین عناصر مورد نیز گیاهان میباشد . در دسترس نبودن نیتروژن برای گیاهان و کمبود این عنصر در خاک ، موجب اختلال در رشد و نقص فعالیت های حیاتی گیاهان میشود که باعث به وجود آمدن خسارات زیادی از جمله نابودی کامل گیاهان میشود .
کمبود نیتروژن میتواند به دلایل متفاوت باشد که بسته به محیط رشد هستند . یکی از مواردی که میتواند موجب کمبود نیتروژن شود ، تنظیم نبودن میزان PH خاک میباشد زیرا اگر اسیدیته خاک بیش از حد کم یا زیاد باشد ، جذب مواد مغذی برای گیاهان سخت خواهد شد . پدیده های دیگری که میتوانند موجب کمبود نیتروژن بشوند عبارتند از تخلیه طبیعی خاک ،وجود بیش از حد بعضی از عناصر ، آسیب دیدن ریشه .
در این بخش برخی از علائم کمبود ازت در گیاهان را توضیح خواهیم داد .
- رویت شدن تغییر رنگ در برگ های گیاهان
- از بین رفتن جوانه ها
- اختلال در عملکرد ها و رشد
- رشد ریشه جدید (ریشه ثانویه)
- زرد شدن برگ های پایینی گیاه
- ضعیف شدن شاخه های گیاهان
- رویت شدن خط یا نوار های بنفش روی ساقه در برخی گیاهان
- قهوه ای شدن ، پژمرده شدن و ریزش برگ ها
- کاهش و یا توقف گلدهی و باردهی
- کمبود و رشد نکردن برگ های جدید
- توقف رشد گیاه
برای رفع کمبود نیتروژن باید از کود ازت مناسب استفاده کرد تا کمبود نیتروژن خاک اصلاح شود . برای خرید کود نیتروژن بالا اینجا کلیک کنید .
یکی از کود های مناسب برای تقویت نیتروژن خاک کود سه بیست (NPK20-20-20) میباشد که در زمینه خرید عمده کود کشاورزی بسیار محبوب میباشد .
همچنین میزان PH خاک تاثیر زیادی بر کمبود یا وجود کافی عناصر مختلف دارد .
کود نیتروژن چیست ؟
حال که از مزایای ازت برای گیاهان تعریف کردیم و علائم و نتایج کمبود آن را توضیح دادیم ، شاید از خود بپرسید که کود نیتروژن چیست؟
کود نیتروژن یا کود نیتروژن بالا به کود هایی گفته میشود که از درصد بالایی ازت برخوردار هستند و برای تامین نیاز گیاه یا اصلاح میزان نیتروژن خاک تولید شده اند . به طور کلی به هر کودی که ماده اصلی تشکیل دهنده آن ازت باشد ، کود ازته یا نیتروژنه گفته میشود .
این کودها به سلامتی و رشد و توسعه گیاهان کمک بسیاری میکنند و به اشکال مختلفی در بازار وجود دارند . سه شکل معمول این کود ها شامل نیترات ، اوره و آمونیوم میباشد که موجب تقویت کلی گیاه میشود . به یاد داشته باشید که قیمت کود نیتروژن از قیمت مورد نیاز برای جبران خسارات ناشی از کمبود نیتروژن بسیار کمتر است .
از خواص کود نیتروژن میتوان به بهبود و افزایش فعالیت های حیاتی گیاه و در نتیجه بهبود کیفیت محصولات اشاره کرد .
انواع کود ازته
کود های نیتروژنه یا ازته سالانه به مقدار بسیار زیادی در صنعت کشاورزی و باغداری در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار میگیرند . کود های نیتروژن بالا با توجه به محصولات مورد نظر و شرایط محیطی، اشکال مختلفی دارند . این کود ها به دوشکل کود نیتروژن مایع و پودری و در دو دسته ی شیمیایی و آلی تولید میشوند .
از انواع کود نیتروژنه شیمیایی میتوان به موارد زیر اشاره کرد
کود کامل NPK 20-20-20 :
کود کامل NPK 20-20-20 یا کود سه بیست . این کود شامل 20 درصد عنصر نیتروژن ، 20 درصد فسفر و 20 درصد پتاسیم میباشد که کودی متعادل و بسیار مناسب برای تمامی مراحل رشد گیاه است . کود های NPK به دلیل داشتن سه عنصر ازت ، فسفر و پتاسیم به عنوان کود کامل شناخته میشوند و به رشد کامل و درست و مقاومت گیاهان دربرابر بیماری و آفت زدگی را افزایش میدهند .
کود اوره (کود سرک) :
کود اوره یکی از مهم ترین کود های سرک میباش که بخاطر رنگ سفیدی که دارد ، به کود شکری نیز معروف میباشد . این کود PH خنثی دارد و به سبز تر شدن گیاهان کمک بسیاری میکند . این محصول به دلیل داشتن منابع نیتروژن ، به فرایند فتوسنتز کمک بسیاری میکند که موجب تقویت کلی و رشد بهتر گیاهان میشود .
کود نیترات آمونیوم :
کود آمونیوم نیترات یک ترکیب شیمیایی میباشد که برای افزایش میزان نیتروژن خاک به کار میرود . این ترکیب موجب افزایش حاصلخیزی خاک و بازدهی بهتر گیاهان میشود . این کود به شکل مایع و گرانول عرضه میشود .
کود سولفات آمونیوم :
کود سولفات آمونیوم یک نمک شیمیایی میباشد که به طور عمده به عنوان کود استفاده میشود . این محصول در خاک های قلیایی به منظور تنظیم کردن میزان PH به کار میرود و عنصر ازت موجود در آن ، در رشد و نمو گیاهان تاثیر بسزایی میگذارد .
کود کامل NPK 30-10-10 :
این کود به ترتیب دارای 30 درصد نیتروژن ، 10 درصد عنصر فسفر و همچنین 10 درصد پتاسیم میباشد . همانطور که میبینید این کود از ازت بالایی برخوردار است که موجب تسریع و بهبود رشد ، تقویت رنگ گیاهان و بهبود کلی پروسه رشد میشود که در نتیجه آن بهبود کیفیت محصولات را مشاهده خواهیم کرد .
از انواع کود ازته آلی میتوان به موارد زیر اشاره کرد
کود حیوانی :
کود حیوانی یک ماده طبیعی میباشد که از فضولات حیوانات از جمله گاو ، گوسفند و مرغ تولید میشود . این محصولات دارای منابع غنی عناصری ماننده نیتروژن ، فسفر و پتاسیم میباشند که تاثیرات مثبتی بر تقویت خاک و رشد بهتر گیاهان میگذارند . استفاده از کود های حیوانی موجب افزایش ذخیره آب در خاک ، بهبود ساختار خاک و حاصلخیز تر شدن خاک با گذشت زمان میشود .
کود کمپوست :
کود کمپوست یک کود آلی است که از تجزیه مواد طبیعی مانند ضایعات گیاهان ، میوه ها ، سبزیجات و برگ ها به وجود می آید . این کود ساختار کلی خاک را تقویت میکند و به ذخیره رطوبت در خاک کمک میکند که باعث بهبود رشد میشود . استفاده از این کود به خاطر بازیافت مواد ارگانیک به بهبود محیط زیست نیز کمک میکند .
کود دریایی :
کود های دریایی از موادی مانند جلبک هایی دریایی و یا پلانکتون ها به وجود می آیند . این محصولات سرشار از ویتامین ها ، مواد مغذی و عناصر کمیاب هستند که به رشد گیاهان ، بهبود کیفیت خاک و افزایش مقاومت گیاهان کمک بسیاری میکنند . استفاده از کود دریایی موجب افزایش سلامت گیاه و بازدهی بهتر آن میشود .
این کودها به خصوص کود سه بیست ، بخاطر تاثیرات بسیار مثبتی که روی گیاهان و رشد آنها میگذارند ، به یکی از محبوب ترین محصولات در زمینه خرید کود کشاورزی تبدیل شده اند .
در ادامه به شرح زمان مصرف کود نیتروژن خواهیم پرداخت .
طریقه مصرف کود نیتروژنه
کود نیتروژن که برای تقویت گیاهان و افزایش نیتروژن در خاک استفاده میشود ، انواع مختلفی دارد که باید از طریقه استفاده آنها آگاه باشیم تا بتوانیم استفاده کامل و بهینه ای از آنها داشته یاشیم و با صرفه جویی در مصرف آنها از هدر رفتن یا حتی مصرف بیش از حد جلوگیری کنیم .
برای چگونگی استفاده از این کود ها باید ابتدا از طریق آزمایشگاه ، از مقدار نیاز خاک به عنصر ازت آگاه شویم و سپس کود مناسب خود را پیدا کنیم . بسیاری از کشاورزان از طریق خرید کود کشاورزی آنلاین و مشاوره با کارشناسان زراعی ، به سرعت و با راحتی کود های مورد نیاز خود را پیدا میکنند .
بهترین روش استفاده از کود های ازته این است که قبل از کاشت گیاهان آنها را بکار بگیریم . برای جذب بهتر این عنصر در خاک میتوانید از روش محلول پاشی کود مایع نیتروژن و یا کود آبیاری استفاده کنید . به یاد داشته باشید که این روش برای گیاهان است . در استفاده کود نیتروژن برای درخت باید هنگام ورم کردن جوانه ها از این کود ها استفاده شود. آگاه باشید که استفاده بی رویه و اشتباه از این کود ها میتواند موجب به وجود آمدن تاثیرات منفی و معکوس شود و در عملکرد گیاهان اختلال ایجاد کند .
زمان مصرف کود نیتروژنه
بهترین وقت برای استفاده از این کودها ، فصل های بهار و تابستان هستند زیرا جوانه زنی گیاهان در بهار و بار آمدن و محصول دهی آنها در فصل تابستان است . استفاده از این کودها در این فصول ، نتایج مثبت و مناسبی را به دنبال خواهد داشت . علاوه بر آن ، استفاده کردن از این کود ها موجب بیشتر شدن محصولات و افزایش کیفیت آنها نیز میشود .
کوددهی در این فصول به گیاهان کمک میکند تا مقاومت بیشتری در مقابل بیماری ها و آفت های مختلف داشته باشند . وجود مواد مغذی در زمان مناسب موجب تقویت رشد گیاه و تسهیل جذب مواد لازم توسط گیاه میشود .
کود ازت برای چه گیاهانی مناسبه؟
این کودها برای گیاهانی که به نیتروژن بیشتری نیاز دارند و سرعت رشد بیشتری دارند مناسب است . گیاهان برگی مانند کاهو ، اسفناج و کلم ، به دیل نیز به تولید کلروفیل بیشتر از این کودها بهره حوبی میبرند . گیاهانی که برای تولید دانه به نیتروژن زیادی نیاز دارند مانند غلات از جمله گندم ، برنج و ذرت نیز سود زیادی از این کودها خواهند برد .
کود ازته همچنین برای گیاهان زینتی مانند چمن ها و گیاهان علوفه ای مانند شبدر و یونجه به دلیل تولید برگ زیاد و سرعت رشد زیادی که دارند ، مناسب است .
به طور کلی استفاده از این کود ها که نیتروژن مورد نیاز گیاهان را تامین میکنند ، مزایای زیادی دارد و کمک زیادی به کشاورزان میکند تا محصولات بهتری برداشت کنند . و به یاد داشته باشید که همانطور که استفاده از این کود ها اثرات مثبتی برای گیاهان دارد ، استفاده بیش از حد از این محصولات میتواند خساراتی به وجود بیاورد .