کشاورزی یکی از بزرگ ترین صنایع برای تامین مواد غذایی مورد نیاز انسان هاست . سالانه درصد های مختلفی از محصولات زراعی ، با دلایل مختلفی از بین رفته و موجب به وجود آمدن خسارات جبران ناپذیری میشوند . یکی از این دلایل مبتلا شدن گیاهان به بیماری های مختلف میباشد . از جمله این بیماری ها میتوان به شانکر اشاره کرد . در این مقاله به معرفی شانکر گیاهی ، انواع و علائم آنها و روش های پیشگیری و درمان آنها خواهیم پرداخت . با ما همراه باشید .
فهرست مطالب
بیماری در گیاهان
یکی از مواردی که رشد درست و مناسب ، سلامتی و حیات تمامی گیاهان را تهدید میکند ، مبتلا شدن آنها به بیماری های مختلف میباشد . این بیماری ها از طریق موجودات زنده مانند ویروس ها ، قارچ ها و باکتری های مختلف و یا وضعیت محیطی به وجود می آیند . همچنین شرایط نامطلوب مانند دمای نامناسب و کمبود غذا ، زمینه به وجود آمدن بیماری های مختلف را به وجود می آورد . جلوگیری نکردن از این بیماری ها موجب ضعف یا حتی نابودی گیاهان میشود و خسارات زیادی به وجود می آورد .
برای محافظت از گیاهان و جلوگیری از خسارت یکی از الزامات این است که با بیماری های گیاهی آشنایی داشته باشیم و از علائم مختلف آنها آگاه بشیم . همیشه به یاد داشته باشید که تلاش برای پیشگیری بهتر از جبران خسارت میباشد . یکی از بیماری هایی که گیاهان زراعی مارا تهدید میکند ، شانکر میباشد .
شانکر چیست ؟
به طور کلی به زخم های عمیق یا سطحی که از طریق عوامل بیماری زا مختلف روی سطوح چوبی گیاهان به ویژه درختان به وجود می آید ، شانکر گیاهی گفته میشود . وجود باکتری ها و یا قارچ های بیماری زا موجب به وجود آمدن شانکر بر روی تنه اصلی درختان و انشعابات فرعی میشود . وجود شانکر ها موجب از بین رفتن و مرگ درختان کم سن تر میشود و در درختانی که سن بیشتری دارند باعث از کار افتادگی ، کاهش عملکرد و مرگ میشود .
رطوبت کنترل نشده و وجود زخم و آسیب فیزیکی ، موجب تشدید و پخش بیشتر این بیماری میشود . جلوگیری ، مدیریت و درمان این بیماری برای حیات و سلامتی گیاهان بسیار مهم میباشد و درصورت مدیریت ضعیف ، با مرگ گیاهان و خرابی محصولات مواجه خواهیم شد . به این بیماری شانکر سیتوسپورایی و یا دارخور نیز گفته میشود .
فرق بین شانکر قارچی و شانکر باکتریایی
شانکر ها انواع متفاوتی دارند اما به طور کلی به دو دسته قارچی و باکتریای تقسیم میشوند که آسیب ها و علائم متفاوتی دارند . در ادامه مهم ترین تفاوت های بین این دو دسته را برای شما نام میبریم .
- عوامل ایجاد کننده متفاوت ( باکتری ها و قارچ ها )
- شانکر قارچی به شکل غیرمستقیم و از طریق زخم ها و آفتاب سوختگی وارد سیستم گیاه میشود درحالی که شانکر باکتریایی ، علاوه بر زخم ها از روش های مستقیم مثل جوانه ها و روزنه ها نیز وارد میشود .
- در قسمت هایی که به شانکرهای باکتریایی آلوده باشند ، بویی مانند بوی ترشیدگی به مشام میرسد درحالی که شانکر های قارچی این بو را ندارند .
عوامل ایجاد شانکر
شاید از خود به پرسید که عاملی که باعث به وجود آمدن شانکر چیست . باید بدانید که این بیماری ها از طریق دسته ی گسترده ای از باکتری ها و قارچ ها به وجود می آیند ؛ اما اکثرا گیاهانی که به شانکر آلوده میشوند از طریق باکتری میباشد .
عواملی که موجب زمینه سازی یا تشدید وجود شانکر درخت میشوند شامل موارد زیر میشوند :
- آلودگی سطح گیاه
- تنش های محیطی
- زخم ها مانند آسیب های مکانیکی
- مواد شیمیایی
- حشرات آلوده
- سرما زدگی درختان
- هرس کردن پیش از موعد درختان
- تغذیه نامناسب درختان
- تنظیم نبودن میزان PH خاک
علائم وجود شانکر
مانند همه بیماری های گیاهی ، شانکر مرکبات نیز تاثیراتی روی گیاهان دارد که علائم وجود آنها را نمایان میکنند . ما باید از این علائم آگاه باشیم تا در هنگام رویت شدن آنها اقدام به درمان شانکر کنیم .
- یکی از مهم ترین و واضح ترین علائم وجود بیماری ، ایجاد شانکر به همراه ترشح صمغ درختی میباشد . شانکر ها ابتدا در اواخر زمستان به وجود می آیند و در زمان بیدار شدن درخت ، بافت اطراف شانکر اقدام به تولید صمغ میکنند که در شاخه جاری میشود .
- لکه هایی شبیه به لکه سوختگی برروی برگ های گیاهان . وجود این لکه ها نشان دهنده فعالیت های باکتریایی بر روی سطح برگ میباشد . هنگامی که برگ ها کامل شوند ، این لکه ها شکننده و خشک میشوند و رنگ قهوه ای پیدا میکنند .
- تولید جوانه های کمتر و محدود که با گذشت زمان قهوه ای شده و از شاخه آویزان میمانند .
- میوه هایی که آلوده باشند ، دارای لکه های عمیق و یا سطحی هستند که رنگ قهوه ای دارند .
- شاخه های آلوده زرد یا کم رنگ میشوند .
- ریزش برگ ها
- تضعیف شدن گیاه در گذر زمان
گیاهان مستعد شانکر گیاهی
تمامی درختان در معرض ابتلا به شانکر سیتوسپورایی هستند اما برای بعضی گیاهان احتمال بیشتری وجود دارد .
- گیاه گوجه فرنگی مخصوصا در شرایط مرطوب و با تهویه ضعیف
- فلفل ها
- سیب زمینی
- انواع کلم
- خیار
- بادمجان
- درخت سیب ( آتشک سیب )
- درخت گلابی
- درخت هلو
- درخت آلبالو
- درخت زردآلو
- درخت انجیر
بهترین راه درمان شانکر چیست ؟
در جواب این سوال مربوط به شانکر گیاهی ، باید بگوییم که روش قطعی برای درمان شانکر وجود ندارد چراکه این یک بیماری مسری میباشد و تنها باید پیشگیری کرد یا از پیشرفت آن جلوگیری کرد . درصورت پیشگیری نکردن از شانکر باکتریایی گیاه ، محصولاتی که از درختان به بار می آیند خراب شده و از بین میروند و خود گیاهان با گذشت زمان از کار افتاده و نابود میشوند و این خسارت جبران ناپذیری است که گیاهان زراعی و باغی را تهدید میکند . در ادامه تعدادی از روش های پیشگیری بیماری شانکر مرکبات و مدیریت آن را بیان خواهیم کرد .
پیشگیری از شانکر گیاهان
- از کاشتن درختان جدید و سالم در نزدیکی درختان آلوده خودداری کنید چراکه این بیماری مسری میباشد
- از سرمازدکی درختان جلوگیری کنید تا زمینه به وجود امدن شانکر ها از بین برود
- میزان PH خاک خود را آزمایش کرده و تنظیم کنید
- برای جلوگیری از پیشرفت شانکر درخت قسمت های پژمرده و آلوده را جدا کنید و در یک بسته بندی قرار دهید
- برای بهبود تهویه هوا و خشک نگه داشتن تنه درختان ، اقدام به هرس کردن علف های هرز اطراف درختان جوان کنید .
- از هرس کردن درختان در زمان فعالیت باکتری ها خودداری کنید (بهار و پاییز)
- شاخه های شانکر دار را هرس کنید
- نهال های سالم بکارید
- در هوای خشک درختان را هرس کنید
- از وسایل پاکیزه برای هرس کردن استفاده کنید
- قسمت های هرس شده را ضد عفونی کنید تا از ورود باکتری ها جلوگیری شود
- به اندازه کافی از آفت کش و قارچ کش هایی که دارای مس هستند استفاده کنید
- از وارد کردن هرگونه آسیب به بدنه درختان جلوگیری کنید
کلام پایانی
به طور کلی شانکر سیتوسپورایی بیماری ای میباشد که خسارات زیاد و جبران ناپذیری به بار میاورد . باید بدانید که درصورت کاشتن گیاهان سالم ،اسفتاده از سم های مناسب، رعایت کردن رژیم غذایی گیاهان و خرید کود مناسب هنگام خرید کود کشاورزی ، گیاهان سلامتی و قدرت کافی برای مقابله با انواع بیماری ها ، آفت ها و تنش های محیطی را خواهند داشت و احتمال آلودگی آنها به بیماری های مختلف کاهش پیدا میکند .